Post by Kurdistan on Jul 29, 2016 22:37:34 GMT
MERVANİ KÜRT DEVLETİ
Mervaniler, 983-1085 yılları arasında Diyarbakır ve çevresinde hüküm sürmüş bir Kürt hanedanlığıydı. Mervaniler, Harputlu Huveydi aşireti Harbuhti koluna bağlı Badıki kabilesinden Bâz bin Dostık lakaplı hükümdar Ebu Abdullah Şa tarafından Mayyafarkin'de (Silvan) kurulmuştur (“Bâz” Kürtçe’de şahin kuşu demektir).
Kürt hükümdar Bâz bin Dostık, ilkin Ermenistanın Erciş şehrini ve çevresini zaptetti. Büveyhoğulları Irak emiri Adud al-Davla'nın ölümünden (983) sonra Diyarbakır bölgesine saldırarak Mayyafarkin, Amid ve Nusaybin şehirlerini de fethedip ülkesini genişletti.(h.374.m.984) Bağdat emiri Samsam al-Davla (Samsamüddevle) bu fetih haberini alınca Baz'ın üzerine Ebu-said Behram komutasında bir ordu gönderdi. Baz, bu orduyu yendi ve peşinden Musul'a kadar girdi. Böylece Mervani Devletinin sınırları Erciş'ten Musul'a kadar genişlemişti. Baz, Bağdat'ı da almak için harekete geçti. Bunu haber alan Samsam al-Davla telaşa düştü. En seçkin komutanı Zeyar b Şehragü idaresinde büyük bir orduyu karşısına çıkardı. Yapılan savaşta Baz yenilerek Musul'u boşaltmaya ve Diyarbakır bölgesine değin çekilmeye mecbur kaldı.(sefer 374-Ağustos 985) Yeniden savaşmak için ordusunu düzene sokmakta iken, Zeyar ile sulh yaptı. Bu anlaşmaya göre Diyarbakır ve mülhakatından hepsi ve Midyat havalisinin Hasankeyf ciheti Baz'a bırakıldı. Baz, Musul'u almak için 990'da tekrar taaruza geçti. Yapılan savaşta attan düşerek öldü.
Mervaniler, Erçiş, Ahlat, Diyarbakır, Mayyafarkin (Silvan), Nusaybin, Cizre, Musul ve bir dönem Urfa yöresinde egemen olmuştur ve Abbasi halifeliğine biat ettikten sonra mevcudiyetini “Mervani emirliği” (İng: Merwanids) adı altında sürdürmüştür.
MERVANİ DEVLETİ HARİTASI (983-1085)
2.bp.blogspot.com/_1ZnQ-qWw-lM/TTw-a-qGypI/AAAAAAAAALM/32dGJoEnZ7k/s1600/The+Empire%252C+c.+1025.png
Mervaniler, Selçuklu hükümdarı Alparslan ile Bizans İmparatoru IV. Romen Diyojen arasında 1071 yılında gerçekleşen Malazgirt muharebesinde Müslüman Türkleri desteklemek için ortalama 10.000 kişilik askeri güç göndererek Bizanslıların yenilgiye uğratılmasında önemli rol oynamıştır. Ve böylece Anadolunun kapıları Müslüman Türklere açılmıştır.
Bu tarihi olaydan bahseden iki tane Arap kaynağı mevcuttur. Tarihçi Mehmet Çelik’in “Tarihin Hafızası” adlı kitabında ele aldığı iki kaynaktan birincisi olan Sıbt İbnu'l-Cevzî'nin 1257 yılına ait “Mir'atu'z-Zamân” adlı eserinde şöyle anlatılıyor: “Az önce 10 bin Kürt de Sultan’a katılmıştı. Bununla beraber Sultan ulu tanrıdan sonra buyruğundaki 4 bin kişilik hassa askerine güveniyordu.” (Sayfa 34-35) Bu yazar Bizans ordusunun 400 bin kişi olduğunu söylüyor.
İkinci kaynak olan İbnu'd-Devâdârî'nin 1335 yılına ait “Kenzü'l-Durer” adlı eserinde şöyle anlatılıyor: “Sultanın yanında 4 bin atlı kalmıştı (…) Sultan Alparslan’a Kürtlerden ve sair kavimlerden olmak üzere 10 bin kadar insan da katılmıştı.” (Sayfa 57) Bu yazar ise Bizans ordusunun 200 bin kişi olduğunu söylüyor.
İslam tarihinin ana kaynaklarından sayılan İbnü’l-Esir’in El Kâmil Fi’t-Tarih, Cilt 9’da Mervanilerden ayrıntılı olarak söz eder.
Ünlü Kürt beyi Şeref Han (1543-1599) "Şerefname" adlı 1597 yılında tamamladığı eserinde Diyarbakır ve Cizre’de bağımsız olarak ilk hükümdarlıkta bulunan Kürtler olarak Mervanileri söyler.
Yine Mervani dönemini anlatan İbn’ül Ezrak el-Farıki'nin (1116–1176); “Mayyafarkin ve Amed Tarihi” kitabı başlı başına bu devleti anlatır. İbnü’l-Ezrak’ın eseri, “Mervani Kürtleri Tarihi” başlığı ile M. Emin Bozarslan tarafından çevrilmiştir.
İbn’ül Ezrak tarihi Mayyafakin’de diyor ki : “Baz’ın yanında bulunan Hakkâri aşireti ve diğer bazı aşiretler birleşerek Musul üzerine yürüdüler. O dönem Baz Bin Dostık ile Buveyhi devleti emiri Adudu Devle’nin arası bir sulh sonucu iyi idi. Baz bu aşiretlerin Musul’u istila edeceğini duyunca çevresinde kendisine bağlı aşiretlerle Hakkâri aşiretinin üzerine yürüdü. Onları darmadağın ederek birçok bağlılarını öldürdü.
Süryani tarihçi Ebü’l-Ferec (yada Bar Hebraeus), “Mukhtassar al-Duwal (Chronique universelle)” adlı kitabında Mervanilerden bahsetmektedir. Süryani tarihçi Ebü’l-Ferec (1226-1286), Mervani hükümdarı Nasrudevle'nin (Nasr al-Davla) Diyarbakır'ın hükümdarı olduğunu ve Urfayıda kötü ve cahil olan Numeyroğullarına mensup Vali Utayir'in elinden Urfa halkının mektup yazmasından sonra komutanı Zuneki 1025 yılında göndererek problemsiz bir şekilde Urfayı alarak topraklarına kattığını ve Utayiride öldürttüğünü yazmış kitabında. (Bar Hébraeus, Chronique universelle, Mokhtassar al-Doual, Beyrut, Sayfa 180)
Mervani hanedanlığının başkenti Mayyafarkin'i Alparslan'ın oğlu Melikşah 1085 yılında kuşatır, 1086'da kenti ele geçirerek son Mervani Hükümdarı Nasir al-Davla Mansur'u Bağdat'a sürgün eder. Melikşah'ın 1092'de ölmesi üzerine tekrar Mayyafarkin'e dönerek yönetimi ele geçiren Nasir al-Davla başarılı olamaz ve Mervaniler Selçuklular tarafından ortadan kaldırılır.
MERVANİ HÜKÜMDARLARI ve HÜKÜM YILLARI
Ebu Abdullah Şa Baz Bin Dostik ........ (983–991)
Ebu Ali Bin Hasan Mervan ................ (990–997)
Mumahhid al-Davla Saīd ................... (997–1010)
Şarvin bin Muhammad ..................... (1010)
Nasr al-Davla Ahmad bin Mervan ..... (1011–1061)
Nizam al-Davla Nasr ........................ (1061–1079)
Nasir al-Davla Mansur ..................... (1079–1085)
MERVANİ ESERLERİ
Mervanilerden günümüze gelen az sayıda mescid, kale burcu ve köprü gibi tarihi eserler vardır. Bunlardan biri Dicle Köprüsüdür.
DİCLE KÖPRÜSÜ (ON GÖZLÜ KÖPRÜ) - DİYARBAKIR
Dicle nehri üstünde tarihi “On Gözlü”, veya “Dicle Köprüsü” Diyarbakır’ın güneyinde eski Silvan yolu üzerinde yer almaktadır. Köprünün üzerindeki kitabede Hicri 457 (M.S. 1065) tarihinde Mervani Kürt Devleti Hükümdarı Nizam al-Davla Nasr’ın zamanında inşa edildiği ve mimarisinin Yusuf oğlu Ubeyd olduğu yazılıdır.
MERVANİ MESCİDİ - DİYARBAKIR
Mervani Kürt hanedanlığının hükümdarı Ebû Nasır Muhammed bin Cehir tarafından kitabesine göre hicri 447 (1056) yılında yaptırılan mescid, Diyarbakır Kalesi’nde yapılan tek mescit olarak bilinmektedir. Mervani Mescidinde yer alan yazıtlarda:
Besmele: “447 yılının Zilhicce ayında Ebû Nasr Muhammed b. Muhammed b. Cehîr (Allah makamını daim kılsın) tarafından yaptırılmıştır.”
Hükümdar Mumahhid al-Davla Said'in Mayyafarkin (Silvan) şehrinin duvarındaki 1000 yılına ait Arapça kitabesi
www.gerty.ncl.ac.uk/images/S_102.jpg
Hükümdar Nasr al-Davla Ahmad bin Mervan'ın Mayyafarkin (Silvan) şehrinin duvarlarındaki 1014, 1019 ve 1025 tarihli Arapça kitabeleri
www.gerty.ncl.ac.uk/images/S_107.jpg
www.gerty.ncl.ac.uk/images/S_109.jpg
www.gerty.ncl.ac.uk/images/S_110.jpg
Hükümdar Nizam al-Davla Nasr'ın Mayyafarkin (Silvan) şehrinin duvar ve kulesinde 1072 yılına ait Arapça kitabesi
www.gerty.ncl.ac.uk/images/T_013.jpg
Mervani hükümdarı Abu Ali Bin Hasan Mervan'ın bastırdığı Sikkeleri (Dirhem)
www.numisbids.com/n.php?p=lot&sid=1437&lot=1166
Mervani hükümdarı Mumahhid Said bin Mervan Sikkeleri (Dirhem)
www.sixbid.com/browse.html?auction=799&page=9
media.liveauctiongroup.net/i/20534/19472613_1m.jpg?v=8D12894438A7990
Kaynakça
İbnu'l-Cevzî - Mir'atu'z-Zamân
İbnu'd-Devâdârî - Kenzü'l-Durer
Bar Hébraeus, Chronique universelle, Mokhtassar al-Doual, Beyrut, Sayfa 180
İbn’ül Ezrak el-Farıki - Mayyafarkin ve Amed Tarihi
İbnü’l-Esir - El Kâmil Fi’t-Tarih
Şeref Han - Şerefname
en.wikipedia.org/wiki/Marwanids
tr.wikipedia.org/wiki/Mervaniler
en.wikipedia.org/wiki/Buyid_dynasty
www.saradistribution.com/kurdish_medals_coins.htm
db.stevealbum.com/php/chap_auc.php?site=1&lang=1&sale=9&chapter=3&page=1
www.sixbid.com/browse.html?auction=799&page=9
www.gapgundemi.com/yazar-252-numeyriler_ve_mervani_kurt_devleti__.html